Het stadsdichterschap is een bezigheid met een einddatum (althans in de meeste steden). Meestal zijn de stadsdichters twee jaar in functie, waarna een nieuwe dichter wordt benoemd. In januari namen de stadsdichter van Groningen en Leeuwarden afscheid van hun ambt. Ze lieten de steden gedichten na en presenteerden beiden een nieuwe bundel.
Ronald Ohlsen bracht zelfs zijn debuutbundel uit: Lente in Sydney. Een mooi vormgegeven bundel waarin de titels rood gedrukt staan en de afdelingen worden voorafgegaan door afbeeldingen. De voorkant is uiterst sober: egaal zwart met alleen de naam van de dichter in donkergrijs en de titel in lichtgrijs.
Ohlsen heeft als stadsdichter vooral sonnetten geschreven. Strak van vorm, ritmisch en rijmend zoals het hoort.
Sonnet bij een theaterfestival
Er is hier bier en er zijn mooie vrouwen
en iedereen hier houdt van zang en dans
en dichters die van mooie vrouwen houden.
Dus als je eenzaam bent is dit je kans.
Je mag hier vrijelijk kastelen bouwen,
uitzinnig kwelen van een torentrans,
voor haar hem straffeloos het hoofd afhouwen,
die onverlaat die met jouw jonkvrouw sjanst.
We gaan terug naar goede oude tijden,
toen men nog vrolijk op z’n paard rond reed
of lopen moest als men niet paard kon rijden,
toen Don Quichot nog tegen molens streed,
de jonge Werther dood ging van het lijden,
Cleopatra voor mij een dansje deed.
De keuze van Ohlsen voor zo’n vaste vorm vond ik wel moedig in een tijd waarin vooral het vrije vers het meest wordt gewaardeerd. Daarbij zijn de sonnetten zeer toegankelijk. De voorliefde van Ohlsen voor licht archaïsch taalgebruik maakt hem helemaal onmodieus. Maar dan verrast hij de lezer toch. Lente in Sydney bevat ook andere gedichten (de bundel bevat een keuze uit de gedichten die hij schreef tussen 1997 en 2007), die wel vrijer van vorm zijn, proza-achtige gedichten zelfs. De meest aansprekende vind ik terug in de cyclus ‘terror mundi’ waarin een apocalyptische kijk op de wereld wordt gegeven.
En voor ons zie we
de als altijd, sluimerend
op zijn rug liggende,
rokende vulkaan. Hij
vrat zich vol aan wat
geofferd werd.
Hij groeit nog steeds.
En alsof dat niet genoeg is
zet hij dagelijks zijn veren op.
Godgloeiende donderstenen,
vlucht voor zijn
tondeldoos en berg
je vonken op
voor het donker,
want hij komt
je halen. Nu
Eerlijk gezegd bevallen me deze gedichten beter. Het lijkt of Ohlsen hier speelser durft te zijn met de taal, hardvochtiger met de inhoud. Zijn debuut laat in ieder geval zien dat hij zijn weg weet in alle vormen.
Met de bundel 05 / 06 (ik heb er lang over gedaan om achter de betekenis van die titel te komen, maar het zijn gewoon de jaren waarin hij stadsdichter was) nam Arjan Hut afscheid van zijn stadsdichterschap. Ook deze bundel is bijzonder fraai vormgegeven en bevat bovendien een DVD en een CD. Het is een tweetalige bundel waarin Hut zijn stadsgedichten heeft verzameld aangevuld met een afdeling ‘Klokslag van Leeuwarden’ waarin gedichten die niet direct met de hoofdstad van Friesland. In vergelijking met Ohlsen is Hut veel lyrischer. Hij maakt meer gebruik van klankassociaties en van metaforen. Zijn verzen zijn altijd vrij, zelfs komma’s en punten ontbreken.
‘De sterrenwachter’ is een cyclus gedichten die de bundel besluit. Het is een verontrustende cylcus die begint met de regels ‘ik verkracht mezelf met een verrekijker die ik / aan de verwarming bond en tik // mijn tong een tikje / off-beat’.
Dat zijn regels die je niet meteen snapt; die vragen om herlezing. Het tweede gedicht uit de cyclus helemaal:
2
een tong een vete een huwelijk
daar ligt het kind dat kwijtraakte
bij het verstoppertje spelen
daar zijn de uitgescheurde bladen
van moeder de mascara
op oorlogspad en vader
met een kop als een dichtgeslagen deur
en de kosmische winters als het ijs ons inpakt:
wie ligt boven
wie ligt onder
in de achtertuin zie ik
de zomerwind je zomerjurk
altijd licht en licht oranje
jij met je sterren en de ochtend
schroomvallig in je spoor
Wordt hier een huwelijkscrisis weergegeven? Die ‘mascara op oorlogspad’ voorspelt niet veel goeds. Het is een prachtig beeld en Arjan Hut toont met zijn ‘afscheidsbundel’ aan dat Leeuwarden een uitstekende eerste stadsdichter heeft gehad. Als de functie van stadsdichter in elke stad tot zulke mooie bundels leidt, dan mogen we dankbaar zijn voor dit mooie, nieuwe fenomeen.
Coen Peppelenbos
Arjan Hut: 05 / 06. Bornmeer, Leeuwarden, 68 blz. met DVD en CD: €15,-.
Ronald Ohlsen: Lente in Sydney. Passage, Groningen, 84 blz. €24,90.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten