Hoe zou de wereld eruitzien als Hitler de oorlog gewonnen had? Wat zou er gebeurd zijn als Willem van Oranje de aanslag overleefd had? Dit soort vragen zie je de laatste jaren vaak terug in populaire geschiedenisboeken. Meer dan een leuk gezelschapspel levert dit meestal niet op. De in Amerika geboren schrijfster Lionel Shriver stelt zo’n speculatieve vraag in de fictie.
In De wereld na zijn verjaardag staat Irina, een van oorsprong Russisch-Amerikaanse vrouw die in Londen woont, op een kruispunt in haar leven. Gaat ze haar man bedriegen door de bekende snookerspeler Ramsey Acton aan de haak te slaan of weet ze de verleiding te weerstaan en blijft ze bij Lawrence, een saaie terrorismedeskundige. Shriver laat in de hoofdstukken daarna steeds zien wat er had kunnen gebeuren in het leven van Irina na de twee keuzes.
Zo op het eerste gezicht een leuk uitgangspunt, maar wat is het allemaal vervelend en voorspelbaar uitgewerkt. In de meer dan 600 pagina’s wordt uiterst wijdlopig een verhaal verteld dat samen te vatten is tot: die nieuwe man zal na verloop van tijd ook wel nare trekjes vertonen en als je bij die oude man blijft zul je net zien dat die overspel pleegt. Of zoals Irina op het eind uitlegt, want echt alles wordt voorgekauwd: ‘Aan iedereen is tenslotte wel iets wat niet deugt, toch? En uiteindelijk leer je daar gewoon mee te leven.’ Veel verder dan deze clichématige psychologische uitwerking komt Shriver niet, alhoewel ze op het eind ook nog de Twin Towers tegen de vlakte laat gaan en een van de hoofdpersonen laat sterven aan kanker in de ijdele hoop het literaire gehalte wat op te krikken door engagement en ziekte.
Aan alles is te zien dat de vertaling een haastklus was. Ramsey brengt Irina iets ‘onder het oog’, in de betekenis van duidelijk maken. Het woord ‘dyke’ is vertaald als dijk, terwijl die term in de lesbische wereld toch niet echt in zwang is. Maar misschien heeft de vertaalster ook haar handen ten hemel geheven als ze zinnen onder handen nam als: ‘Aan een nietig lontje flakkerde een vlammetje van woede, en ze staarde erin als gebiologeerd door een brandend kaarsje op een taart.’ En dan heeft de uitgever op de flap Irina ook nog Irena genoemd. Vier keer zelfs. Kortom: leuk idee, uitvoering volstrekt onvoldoende.
Coen Peppelenbos
LIONEL SHRIVER: De wereld na zijn verjaardag. Vertaald door Mieke Lindenburg. Contact, Amsterdam, 605 blz. €25,-
Eerder gepubliceerd in de Leeuwarder Courant, 21 december 2007.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten