Aan het eind van het jaar wil men graag de wereld kond doen van het hoogstpersoonlijke oordeel over een aspect van de voorbije tijd. Ze zijn van weinig waarde, want in vrijwel alle toplijstjes zie je consequent één of meer componenten die expliciet bedoeld zijn om goede smaak en/of eruditie te suggereren.
Maar onlangs schreef ook Stefan Nieuwenhuis een column in het Dagblad van het Noorden die uitgaat van een, in mijn ogen, anti-elitaire instelling:
Met een lijstje laat je zien wie je bent en ook al heb je je bescheurd bij het zoveelste boekje van Youp, dan nog staat dat niet in jouw favorietenparade. Ben je mal! Youp niet, maar 'Gele sneeuw' van de avantgarde-Japanner Iko Paniko natuurlijk wel. Daarmee denk je goede sier te maken en hoop je dat de mensen zeggen: die zanger, dat is een culturele hoogvlieger. Een belezen type. Daar is het je om te doen.
En toen zag ik op YouTube ook nog dit stukje uit een schow van de nooit leuke cabaretier Micha Wertheim:
Ik weet niet precies wat me zo ontzettend tegenstaat aan al deze opmerkingen. Ik kan er alleen iets tegenover zetten. Dankzij lijstjes heb ik leren lezen. Eén boekje moet daarbij met name genoemd worden en dat is De literaire top 100 "allertijden", een 'boekenmaand'-boek van de Bijenkorf uitgegeven in 1984. Maarten Biesheuvel, Cees Buddingh', Kees Fens, Jaap Goedegebuure, Hella S. Haasse, Maarten 't Hart, Doeschka Meijsing, Carel Peeters, Ethel Portnoy, Martin Ros en Nico Scheepmaker gaven hun persoonlijke top 100 en op basis daarvan werd een algemene top 100 (helaas alfabetisch) opgesteld. Voor iemand die net begon te grasduinen in de literatuur was dit een onmisbare gids. Ik begon boeken van deze lijsten te lezen, van Robert Graves tot Gontsjarow, van Honoré de Balzac tot Virginia Woolf en ik had het idee dat er enorme wereld naast de gewone wereld voor me ontsloten werd. Dat gevoel heb ik nog steeds bij elke nieuwe lijst die ik zie.
21 opmerkingen:
Kleine opmerking mijnerzijds: ik heb vooral moeite met lijstjes van onbenullen, zoals topsproters, Bekende Groningers, acteurs en actrices, ondernemers, politici, lokale helden en andere types van wie de mening net zo toevallig is als van mijn buurman, die ook niet zoveel boeken leest. Uitgevers, Martin Ros, collegaschrijvers en andere ingewijden: daar wil ik graag wat van aannemen, al blijft dat pseudo-erudietieverhaal altijd op de loer liggen.
Ik denk ook Coen, dat 'men' doelt op bijvoorbeeld het opduiken van Victorie in de lijstjes op dit weblog, terwijl jouw boek niet in een top-10 gestaan zou hebben als de mensen die de lijstjes opstellen je niet gekend zouden hebben.
Verder zit er ook mijns inziens ook wel een kern van waarheid in het 'pseudo-' of 'quasi-erudiete' van de lijstjes. Ik heb ook meermalen het gevoel gehad dat er boeken genoemd worden om op bepaalde vlakken te scoren.
Nee, het ging mij zeker niet om het geven van een voorbeeld als 'Victorie' of 'Boven is het stil' of 'Kwam dat zien! Kwam dat zien!' Al die voorkeurslijstjes hebben mede geleid tot een soort verheven vorm daarvan; geleerde mensen maken een spelletje van de geschiedenis: de canon.
Wat geeft het als de lijstjes net zo fictief zijn als de boeken die er op staan. Lijstjes zijn er om anderen te inspireren tot lezen. De samensteller van het lijstje kwalijk nemen dat hij zich beter voordoet dan hij is, ach, de samensteller toont zich alleen beschaafd. Eerlijkheid wordt erg overgewaardeerd.
@ Allen: ben het vooral met de tweede zin van Leo Hermens eens.
@ Coen: oké, ik heb je punt te pakken, maar denk je dan ook: "Goh, Marieke Steenberg (die de dochter van Jef speelt in Goeie Tijden Slechte Tijden) heeft het nieuwe boek van Renske de Greef op 1 gezet, laat ik dat dan ook maar gaan lezen?"
De dochter van Jef enerzijds en Martin Ros c.s. anderzijds zetten jou dus allebei aan tot lezen?
Eerlijkheid wordt erg overgewaardeerd.
Dát vind ik een mooie!
Ik vind de lijstjes juist zo leuk, omdat ze iets zeggen over de persoonlijkheid van de samensteller. Ik ben altijd erg benieuwd, waarom hij voor deze lijst heeft gekozen. Het is dan ook zéér teleurstellend als de samensteller geen uitleg bij zijn lijstje geeft, maar alleen maar een top-tien heeft neergekwakt. Op dat moment vind ik een lijstje ineens véél minder interessant en sla ik het snel over.
@Coen: tikje kinderachtig van je, om niet in te gaan op 'bepaalde aantijgingen', bijvoorbeeld die over je eigen boek in (dat kan ik zo snel niet even nazoeken, maar volgens mij:) minstens twee lijstjes op je eigen blog...
Lijkt me logisch dat bevriende mensen eerder het boek van hun vriend lezen en dus maakt het boek eerder kans in hun top 10 te komen of ze zetten alleen al uit trots het boek op hun lijstje. Wat is daar nou weer mis mee? Waarom die zucht naar waarachtigheid? Belangrijk hoor, die lijstjes.
@Gerb: Volgens mij waren het er zelfs vier!
Maar Coen doet hier immers zelf ook aan mee. Hij prees het dagboek van Japin, met wie hij bevriend is, en zette het op nummer twee in zijn top-tien lijst. Iedere lezer van Literatuur ziet toch, dat dit dagboek stilistisch bar slecht is geschreven.
Goh, ben je een dag aan het werken en dan krijg deze lawine aan reacties.
@ Gerb: Victorie komt op vier van de lijstjes voor. Een keer bij mijn zus en drie keer bij vrienden. Het zou best zo kunnen zijn dat het boek echt goed vinden (zo slecht is het namelijk niet). Dat mijn vrienden mijn boek lezen, ligt sowieso voor de hand. Ze komen niet op de dodenlijst als mijn boek niet op de top 10 zou komen.
@ Bart: Misschien vind ik het boek van Japin echt goed: de uitleg die ik gaf was erg lang en van voor na chter gemeend. Dat je het er niet mee eens bent is oké. De opmerking over stijl vind ik van weinig waarde, zeker als je zelf Anna Enquist op je top 10 zet.
Maar los daarvan: hierover gaat mijn stukje helemaal niet. Ik vind uit de citaten een rare badinerende toon opklinken. Alsof het fout is om mooie, vreemde, opvallende boeken te lezen.
@ Stefan: Misschien heeft Marieke Steenberg een heel aardige smaak? Ik ken haar niet. Misschien verrast ze me. Op voorhand zou ik er niet met dedain tegenaan kijken.
@Gerb:
Op welk vlak kun je scoren als je 'Victorie', 'Echte slechte mensen', 'Godenslaap', Kwam dat zien' of, om een heel oud boek te noemen,'Boven is het stil' op je lijstje zet?
Nou, Coen, punt is dat je zelf nogal onverdraagzaam bent in je kop in de zand steken voor andere meningen over die lijstjes. Wij (ik bedoel: mensen die er iets anders van vinden) zijn helemaal niet badinerend. En feitelijk is dit zo'n discussie waarbij iedereen gelijk heeft, dus waar hebben we het over? Nou, over lijstjes dus.
Enne, Joep, sorry Woest & Ledig: bah, wat een rotopmerking "een heel oud boek". Dat weet ik zelf ook wel! Ongelijk heb je ook, want Godenslaap hoort natuurlijk op geen enkel lijstje thuis...
@ Gerb: Ja, het is een discussie van niks, zeker als je niet op de argumenten ingaat. Iedereen mag van mij lijstjes belachelijk vinden. Wat ik vreemd vind, is dat mensen die waarschijnlijk zelf ook wel eens een boek lezen, de keuze van anderen kleineren. Dat heeft niks met onverdraagzaamheid te maken, lijkt me. Ik snap gewoon niet waar die afzeiktoon vandaan komt (ook niet in de reacties hier).
Wie de schone past trekke hem aan.
Mijn stukje over lijstjes werd niet ingegeven door specifieke lijstjes zoals dat van Coen, maar door lijstjes in het algemeen, inclusief de top 2000 waar we elk oudjaar mee worden doodgegooid en de canon die voortgekomen is uit wat mensen persoonlijk belangrijk vinden van literatuur en geschiedenis. Mijn probleem met dat soort lijstjes is dat ze niet alleen een (persoonlijke) voorkeur opdringen, maar tegelijkertijd ook niet gekozen werken als het ware diskwalificeren. Zo goed als er een reden is waarom je bepaalde dingen kiest, is er ook een reden waarom je andere dingen niet kiest.
@ ted: je slaat de spijker op de kop - daarom vind ik die lijstjes juist interessant: omdat ze een persoonlijke kijk geven op de literatuur. Ik, als lezer van die lijstjes, bekijk wel of ik de opsteller van die lijstjes interessant genoeg vind om mee te gaan in zijn keuzes (en ook dat is weer een persoonlijke keuze).
Los daarvan staat de discussies over de canon die juist een objectieve norm over literatuur (of geschiedenis) suggereren. Ook interessant, maar een wezenlijk andere discussie.
Wat een gedoe om niets. Het zijn maar lijstjes en ik lees alleen die van mensen die ik ken. |Het leukste is dan dat ik via zo'n lijst op nieuwe schrijvers kom.
Giny
Giny vat het voor mij heel mooi samen!
Hoe zegt de jeugd van tegenwoordig het ook alweer?
'Boeiuh!'
Ben zelf niet zo'n lezert meer als ik zou willen; er staat een to do-lijst in m'n boekenkast, leuk om hier te lezen dat er een paar van die titels in iemands top tien staan.
Ik hou wel van die lijstjes ter inspiratie ende vermaeck.
Vrouwen hebben altijd gelijk!
Een reactie posten