Vorig jaar viel het voor het eerst op dat er al een complete generatie is opgegroeid die na de val van de muur geboren is en nauwelijks weet heeft van de terreur in het toenmalige Oost-Duitsland. Als de journalist Robert Somers in 1987 op uitnodiging van de DDR een bezoek brengt aan het land zijn de propagandamachines nog in volle werking en loerde de Stasi nog op iedereen. In elk bloemenvaasje kon een microfoon zitten, iedere voorbijganger kon een informant zijn. Als oud-ambassadeur in Oost-Duitsland kent F. Springer de wereld die hij oproept in Quadriga door en door.
Robert Somers is een kritische journalist met veel contacten in de DDR, onder meer met de bevriende ambassadeur Raaf die met elegantie en een voortdurende ironie de leiders in het land tegemoet treedt. Raaf voorspelt al vroeg het einde van de staat. Niet voor niets staat onder de titel ‘een eindspel’ (Springer gebruikte eerder dit soort genreaanduidingen, zoals ‘een zwanenzang’ of ‘een elegie’). Somers maakt van dichtbij mee dat het land aan het uiteenvallen is. Alleen de machthebbers hebben het niet door.
De geschiedkundige laag is het passende decor voor een romantische vertelling. Bij zijn eerste bezoek krijgt Somers als persoonlijke begeleider Frau Monika Rittner mee, die hem langs ministers en fabrieken leidt. Ondanks dat hij weet dat zij bij het propaganda-apparaat hoort, wordt hij toch verliefd op haar. Een liefde die hij, nadat hij zijn vorige vrouw verloren had, niet meer voor mogelijk had gehouden. Springer beschrijft goed hoe hij van een wat cynische journalist opeens een smachtende puber wordt. Tijdens een uitstapje naar de Messe in Leipzig is er sprake van slechts één, discreet aangeduide, liefdesnacht. Voor de rest is het hunkeren.
Springer moet het vooral hebben van zijn subtiele humor bij de beschrijving van de diplomatieke wereld. Een bezoekje van Honecker aan de Messe in Leipzig is een perfect geregisseerd toneelstukje en in de details veelzeggend, want de grote leider steekt Somers een hand toe ‘die vochtig aanvoelde’. Dan weet je wel hoe het met hem zal aflopen. Quadriga roept de tijd rond de val van de muur met verve op al heeft Somers meer oog voor een vrouw.
De roman verspringt van de jaren tachtig naar het einde van de jaren negentig en terug. De periode waarin Somers als journalist actief was en een tiental jaren later wanneer hij in Berlijn de sporen volgt van een verdwenen liefde. Quadriga is ook een melancholieke roman over een stad die volledig is getransformeerd. De mensen van toen hebben andere functies, Raaf is inmiddels overleden en de geliefde Monika is opgelost in het stadsgewoel. De plekken zijn hetzelfde, maar de geschiedenis heeft alles in een nieuwe grondverf gezet en hoe is dat gemeenschappelijke verleden nog anders vast te leggen dan in gezamenlijke herinneringen? Er zijn weinig schrijvers die zo mooi de ruïnes van een beschaving en de eigen geest in één roman weten te vangen.
Coen Peppelenbos
F. Springer: Quadriga. Querido, Amsterdam, 186 blz. €17,95.
Verscheen eerder in de Leeuwarder Courant, 17 december 2010
Geen opmerkingen:
Een reactie posten