Recensie Ronald Giphart - IJsland

Doodsangsten van een cabaretier

‘Giph is terug!’ In grote letters wordt op de achterflap van IJsland het alter ego van Ronald Giphart verwelkomd. Via Giph, die in briefvorm aan zijn beste vriend schrijft en dat ben jij als lezer, komen we het dichtst bij de autobiografische Giphart. Daardoor krijgen de Giph-boeken de meerwaarde van de authenticiteit.

Natuurlijk fictionaliseert Giphart zijn eigen leven ten volle. In deze roman is Giph naast schrijver ook onderdeel van een cabarettrio. Samen met de broers Egon en Ludo is hij succesvol in de Nederlandse theaters. In werkelijkheid is dat nooit het geval geweest, alhoewel Giphart wel met Bart Chabot en wijlen Martin Bril een humoristische theatertour heeft gemaakt. Het cabarettrio staat vlak voor de zesde show en doet op IJsland, vlak na de kredietcrisis, inspiratie op voor een volgende show.

Naast deze rode lijn is er een persoonlijke verhaallijn waarin de Friese Teaske een rol speelt. Giphartfans zullen haar herkennen uit de Friese Boekenweekuitgave Der is gjin dêr, dêre dat in deze roman gewijzigd is opgenomen. Deze nieuwe, zwangere vriendin komt bij Giph inwonen en als haar kind Bent ter wereld komt, dan is hij als een vader voor hem. Veel plezier van zijn vaderrol heeft hij niet, want binnen een dag ligt het kind op de intensive care omdat hij continu blauw aanloopt. Na vele onderzoeken wordt een ‘tumortje’ gevonden. Dan is de fictie wat verder weg, want Giphart heeft zijn ervaringen over de ziekenhuisgang met zijn eigen zoon al eerder columns geschreven.

Waarschijnlijk vind je in de Nederlandse literatuur geen vergelijkbaar voorbeeld van een vader (in IJsland dus niet de echte vader) die voortdurend tussen hoop en vrees leeft. De dunne scheidslijn tussen fictie en werkelijkheid maakt de vertelling extra ontroerend. Tegelijkertijd zie je de stilistische kracht van Giphart die van iets persoonlijks literatuur maakt. Zo staat er een bladzijdelange opsomming van zaken die niet meer van belang zijn als je als wachtende vader in een ziekenhuis zit. ‘Vergeet mensen. Vergeet kranten, vrienden, collega’s. Vergeet politiek. Vergeet te eten. Vergeet familie. Vergeet hoe je op jezelf lijkt.’ Etcetera, etcetera. Uiteindelijk zorgen de weken in het ziekenhuis ervoor dat Giph totaal murw is en dat heeft na maanden nog zijn weerslag op de IJslandtrip met Egon en Ludo.

IJsland is bijna het spiegelbeeld van Ik omhels je met duizend armen, het vorige Giph-boek. Dat eindigde met een miskraam van zijn voormalige geliefde op een tropisch vakantie-eiland vol feestende vrienden. In IJsland zit Giph met zijn vrienden op een van de koudste plekken ter aarde en heeft zijn nieuwe vriendin een bevalling achter de rug. In het vorige boek ging de serieuze autobiografische lijn over de euthanasie van de moeder van Giph, hier over de doodsangsten van een niet-biologische vader. IJsland eindigt keurig fictief en die afloop kun je met gemak aan, nadat je in de reële afgronden hebt gekeken van mogelijk verdriet, van onmacht en van overgave. IJsland is een van de hoogtepunten in het oeuvre van Ronald Giphart.

Coen Peppelenbos

Ronald Giphart – IJsland. Podium, Amsterdam, 224 blz. €17,50.
Verscheen eerder in de Leeuwarder Courant, 3 december 2010