Een homofobe recensie van Bouke Vlierhuis

Bouke Vlierhuis is dichter. Hij is ook recensent. Als recensent schreef hij voor Hanta de die hijzelf 'in elkaar had geknutseld' een recensie over de bloemlezingen Hij zag een kameraad in je en Zacht gezicht aan zacht gezicht die Corrie Joosten en ik hebben samengesteld. Het is altijd lastig om bloemlezingen te bespreken vind ik. Ook het lezen van recensies over onze bloemlezingen was geen waar genoegen, ondanks de positieve onthaal die we kregen. Recensenten maken altijd opmerkingen over jouw keuze, missen altijd gedichten die er ook in hadden moeten staan en vinden meestal dat het geheel verdienstelijk is, maar toch beter had gekund.
Uit de recensie van Bouke Vlierhuis ('werk en artikelen over literatuur van zijn hand verschenen in onder andere Vrij Nederland, Trouw, De Groene Amsterdammer, Op Ruwe Planken en De Brakke Hond') walmt een homofobe putlucht. De recensie, eerder verschenen op Hanta, verscheen vandaag op Recensieweb en is, zeer merkwaardig, opeens mede geschreven door Corrie Joosten zelf. Uit goede bron heb ik vernomen dat dit echter niet juist is. [Is inmiddels hersteld, cp]

Voordat we aan close-reading gaan doen even een korte introductie homofobie. Je hebt hetero's en je hebt homo's (en je hebt nog een aantal andere varianten die ik nu buiten beschouwing laat). De hetero's zijn in de meerderheid. Dat zijn gewone mensen. Homo's zijn in de minderheid. Dat zijn andere mensen. In Nederland, en zeker binnen de literaire wereld zijn we verlicht en wordt het onderscheid niet meer gemaakt. Dan ironiseer je het onderscheid. Bouke Vlierhuis pakte onze bloemlezing en kreeg de schrik van zijn leven:

Oei, wat kan een titel – een ondertitel in dit geval – veel verpesten. Never judge a book by the cover, maar wat er voorop een boek staat bepaalt wel voor een groot deel wat de lezer verwacht. Hij zag een kameraad in je draagt als ondertitel ‘de mooiste gedichten over mannenvriendschappen’. Noem me naïef, wereldvreemd of ouderwets, maar mijn vriendschappen met mannen gaan meestal niet gepaard met dit soort taferelen: Eén van de begerigste Benedenwindse Eilanden-kontjes krols omhoog, zachtbehaard, en ik er tot aan de wortel in en heen en weer… (uit: ‘Mobiel’, Jan Glas)

En dan komt het:

Er staan een paar gedichten over ‘gewone’ vriendschappen in deze bundel, maar voor 95% bevat Hij zag een kameraad in je onvervalste homo-poëzie. Not that there’s anything wrong with that, maar het is nou eenmaal zo – vrouwen en reclamemakers weten daar alles van – dat mannen in hun beleving en beschrijving van erotiek nogal… voorspelbaar zijn.

Onvervalste homo-poëzie. Je hebt dus 'gewone' gedichten over mannenvriendschappen en 'onvervalste homo-poëzie'. Vlierhuis dekt zich verder in met het zinnetje Not that there’s anything wrong with that. Dat is een zinnetje uit het standaard homofobe repertoire. 'Ik heb er persoonlijk niets op tegen, maar...', 'het zijn ook mensen', 'niet dat er iets mis mee is', 'begrijp me niet verkeerd, ik heb homo's onder mijn beste vrienden' et cetera, et cetera. Elke homo kan die zinnetjes dromen. Vlierhuis heeft het zinnetje uit een aflevering van Seinfeld gekopieerd.

Bij Seinfeld is het zinnetje grappig, er wordt vol zelfironie gespeeld met het vooroordeel en dit zinnetje wordt een running gag in de aflevering. Vlierhuis denkt door dit zinnetje te citeren dat hij de ironie meeneemt, maar het enige wat hij bereikt is de bevestiging van het vooroordeel.

Bij de bespreking van Zacht gezicht aan zacht gezicht is Vlierhuis nog steeds niet bekomen van de schrik. 'Het kan zijn dat ik niet op de hoogte ben van een of andere sociale code waarin het woord ‘vriendschap’ ineens een andere betekenis heeft, maar het kan ook zijn dat de uitgever gewoon het woord ‘homoseksueel’ of ‘lesbisch’ niet op de kaft wilde hebben. Wie zal het zeggen.' Aangezien ik zelf een van de uitgevers ben, is dat nogal een potsierlijke opmerking.

Soms droom ik wel eens van een website waar ik het omgekeerde zou kunnen doen. Dat je dan een bundel van Vlierhuis zou bespreken als een bundel vol 'onvervalste hetero-poëzie'. Niet dat daar iets mis mee is natuurlijk, die mensen moeten er ook zijn.

De reactie van Vlierhuis op Facebook is kort maar krachtig.