Hugo Claus was bang, volgens Kader Abdolah

Vandaag weer eens een column gelezen van Kader Abdolah omdat ik zag dat hij deze keer over Hugo Claus ging. Eerste zin: 'Hugo Claus is weg, jammer, ik ben nog altijd met hem bezig.' Abdolah begint met omtrekkende bewegingen. Hij had nog eens door de poëzie van Claus gebladerd. Hij beschrijft het standpunt van Claus dat hij niet wilde aftakelen. 'Met andere woorden: hij wilde niet zijn wat hij niet was.' Abdolah citeert nog even het vers 'De tuinman en de dood' omdat Claus dat uit zijn hoofd kende, maar dan moet hij na een lichte aarzeling toch tot de volgende conclusie komen: 'mijn meester Hugo Claus was bang. Hij is bang heengegaan. Het is een brutale zet tegen het leven. En juist van een man aan wie het leven zo veel gegeven heeft aan talent, rijkdom, liefde, seks en roem. Dat mag niet. Dat mag nooit.'
Die redenering vind ik nogal merkwaardig. Als het leven jou veel gegeven heeft, dan mag je je leven niet vrijwillig beëindigen. Is dat de enige voorwaarde voor die conclusie?
Maar Abdolah onderbouwt zijn opvatting: 'Wat is er mis met oud worden? Het is juist de bedoeling van de natuur om je te laten groeien, bloeien, en te laten aftakelen.'
Zo'n simpele redenering waren in de literatuur niet meer tegengekomen sinds de tuinman Chance Gardiner de preseident van de Verenigde Staten ontmoette in Being there van Jerzy Kosinski.

Chance thought that they purposely spoke in another language for reasons of secrecy, when suddenly the President adressed him: "And you, Mr. Gardiner? What do you think about the bad season on The Street?"
Chance shrank. He felt that the roots of his thoughts had been suddenly yanked out of their wet earth and thrust, tangled, into the unfriendly air. He stared at the carpet. Finally, he spoke: "In a garden," he said, "growth has its season. There are spring and summer, but there are also fall and winter. And then spring and summer again. As long as the roots are not severed, all is well and all will be well."

De weergave van zijn normale tuinmansbestaan wordt door de president opgevat als een goede metafoor voor de economie en hij citeert Gardiner dan ook in zijn volgende toespraak zodat de arme tuinman vanaf dat moment als een echte denker in de hogere kringen wordt opgenomen.
Maar goed, dat was satire.

Kader Abdolah constateert niet alleen de angst van Claus voor het verval, hij veroordeelt die angst ook. Claus kende, begreep ik, van nabij hoe een mens zijn waardigheid kon verliezen in de grijze deken die dementie brengt. Dat wilde hij niet laten gebeuren. Dat noem ik moedig. Moed die me zelf zal ontbreken op zo'n moment, vermoed ik. Ik zou altijd denken dat er wel weer een lichtpunt te vinden is: ik ben de helft vergeten, maar die andere helft heb ik nog. Zoiets.

Is de opvatting van Abdollah heel veel anders dan die van kardinaal Danneels die tijdens de paaswake het volgende zei:

'Onze samenleving weet blijkbaar geen weg meer met de dood en het lijden', zei Danneels. 'Ze heeft naar eigen zeggen al vele zogenaamde taboes neergehaald. Maar ze heeft er ook een nieuw taboe bij gecreëerd. Dit namelijk dat de dood geen zin kan hebben en dat alle lijden absurd moet zijn. Er is geen plaats meer in onze cultuur, noch voor de dood, noch voor het lijden.'

Danneels kan zich beroepshalve nog verschuilen achter de leer van de kerk. Hij heeft de Bijbel als richtsnoer, de zinvolheid van het lijdensverhaal. Abdolah beroept zich op zijn achtertuin. In hun veroordeling zijn zij even onverdraagzaam.