Gelijkgestemde geesten
Als schrijvers kenden ze elkaars werk al, maar pas na een
ontmoeting op een literair festival in Australië werd het contact tussen J.M.
Coetzee en Paul Auster verdiept door een voorstel van de eerste om met elkaar
te corresponderen. 'Het lijkt me één manier om een vriendschap gestalte te
geven wanneer je door afstand gescheiden bent.' De neerslag van drie jaar
brieven, faxen en mails is gebundeld in Een
manier van vriendschap.
Het is, ongeacht waarover ze schrijven, interessant wat
deze twee literaire giganten te melden hebben. Toch begint de briefwisseling
wat afstandelijk en aftastend. De brieven mogen niet over ditjes en datjes
gaan, maar moeten juist de grote thema's behandelen. Coetzee begint met een
essayistische uiteenzetting over het begrip 'vriendschap'. Hij heeft zelf de
bibliotheek bezocht om boeken en citaten te vinden over vriendschap. Daarna
zetten de auteurs hun tanden in de vraag waarom je urenlang naar een nutteloze
bezigheid als een sportwedstrijd kunt kijken en de kwestie of de financiële
crisis een fictieve crisis is.
Na het moeizame begin, wordt gaandeweg het boek, als de schrijvers elkaar
ook vaker hebben ontmoet, de toon losser. Vooral Coetzee ondooit wat en past
zich meer aan bij de lossere manier van schrijven van zijn correspondent. Coetzee
schrijft eerst vooral in abstracte zin over allerlei zaken, terwijl Auster
herinneringen en persoonlijke voorvallen verweeft in het boek.
Op het eind van dit boek is er daadwerkelijk een
vriendschap gegroeid en dan kunnen ook de kleinste zaken van belang zijn voor
een brief. Zo kunnen de mannen het hebben over het gebruik van mobieltjes in de
moderne literatuur. Coetzee is bang dat hun fictie misschien verouderd zal
raken. 'Denk verder aan wat de mobiele telefoon is gaan betekenen voor de
praktijk van het overspel (de aanpassingen die overspeligen zich moeten
getroosten) en aan de praktijk van het bedrog in het algemeen.' Auster, geen
e-mail, geen mobiele telefoon: 'Het vereist misschien nieuwe vormen van slinksheid,
maar dat is een uitdaging die de meeste schrijvers juist zouden verwelkomen.'
De briefwisseling kon er misschien voor zorgen dat de
schrijvers 'vonken op elkaar laten overslaan'. Dat gebeurt zeker bij Auster die
zich in het dagelijkse leven steeds meer afvraagt wat zijn in Australië levende
vriend ergens van zou vinden. Het gebeurt ook bij de lezer die betrokken raakt
bij deze topliteratoren en hun ideeën. Het is zeer te hopen dat dit deel 1 is
van een lange reeks.
Coen Peppelenbos
Paul Auster en J.M. Coetzee - Een manier van vriendschap. Vertaald door Ton Heuvelmans en Peter
Bergsma. Cossee en De Arbeiderspers, Amsterdam, Utrecht. 224 blz. €21,90.
Eerder verschenen in de Leeuwarder Courant, 10 augustus 2012.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten