Het begin van de korte roman Zondagavond is tekenend voor het hele boek. Freeke heeft net haar zoon helpen verhuizen en eigenlijk wil ze het afscheid zo lang mogelijk uitstellen door hem te blijven helpen. Haar zoon ziet haar echter liever gaan. In de auto op weg naar huis krijgt ze een telefoontje van haar minnaar Gamal die net als zij in het brandwondencentrum werkt en met haar die avond wil afspreken. Ze besluit erop in te gaan ondanks dat ze op zondagavond altijd met haar vader samen eet en de avond doorbrengt. In deze roman van Vonne van der Meer gaat het over geheimen.
Freeke houdt haar date geheim en dat frustreert haar vader die net besloten had om die avond haar zijn grote geheim te vertellen over de oorlog. De rol die hij destijds speelde, bleek lang niet zo heldhaftig te zijn geweest als altijd werd aangenomen. Omdat haar dochter te gehaast is, lukt het niet om het geheim te vertellen. Even later lukt dat wel als hij de ware toedracht vertelt aan Mila, de vrouw die hij als baby redde in de Tweede Wereldoorlog. Het ware verhaal, niet het heldhaftige. Kort daarna overlijdt hij.
Wat mij voor het eerst stoorde, is de expliciete religiositeit die de kop opduikt. In eerdere romans, zoals Ik verbind u door en Take 7 en ook wel enkele eilandverhalen is er de mogelijkheid om die verhalen op een normaal verhaalniveau te lezen en ook nog, voor de liefhebber, op een religieus niveau. Nu wordt die religiositeit, het katholicisme, wel heel vet aangezet. Zo heeft vader net een kunstboek bij De Slegte gekocht en die ligt opengeslagen bij een reproductie van ‘Een opgebaarde vrouw – Maria, volgens het onderschrift –, daarnaast stond haar zoon. In zijn uitgestrekte handen, die een rechte, ongebroken lijn vormden naar haar borst, lag een naakt kindje. De handen van Christus en de huis van het kindje hadden dezelfde kleur. Zonder het onderschrift had hij het symbool – de ziel als baby – niet begrepen, maar de ontroering was er al voor hij de uitleg las.’ Maar dat is niet alles. Vader voelt de enorme behoefte om te biechten en als hij dat, tegenover Mila, doet en daarna in coma raakt, komt er nog een priester langs die het Laatste sacrament toedient. De geest van vader is nog aanwezig, maar na twaalf bladzijden waarin dit ritueel uitvoerig wordt beschreven, verdwijnt ook die. Twaalf bladzijden is redelijk veel op een totaal van 167.
De vraag is dan ook wat Van der Meer bij dit boek belangrijker achtte: het verhaal of de boodschap. Bij mij raakte het achterliggende verhaal (wat is er werkelijk gebeurd in de oorlog en waarom zwijgt iemand daar zo lang over) bedolven onder de katholieke boodschap. Die komt voor het verhaal te staan en als liefhebber van het oeuvre van Van der Meer betreur ik dat.
Coen Peppelenbos
VONNE VAN DER MEER: Zondagavond. Contact, Amsterdam, 167 blz. €16,95.
Verscheen eerder op Literair Nederland, 27 juli 2009
6 opmerkingen:
Ha Coen,
Ik weet niet of de boodschap in dit boek uitsluitend een katholieke is. Volgens mij wil Van der Meer ons een universele gedachte vertellen: de waarheid leidt tot lijden. Zie ook mijn recensie op Chroom: http://www.chroom.net/vandermeer/2009-zondagavond.htm.
Om een algemene boodschap te vertellen, gebruikt ze volgens mij religieuze 'middelen'. Dit doet ze in al haar latere werken, waarin de thema's ook religieuze raakvlakken hebben ('toeval bestaat niet' in Ik verbind... en 'geloven of geloofd worden' in Take 7).
Jouw verwijt doet me denken aan de recensies na het toneelstuk Braambos van haar man, Willem Jan Otten. Het thema was van dit stuk was vergeving. Uiteraard een religieus thema, maar de vraag blijft algemeen: wanneer kan men de moordenaar van een geliefde vergeven?
Groet,
Wouter
@ Wouter: mijn probleem is nu juist dat, in tegenstelling tot de boeken die jij noemt, je nu niet om de religieuze thematiek heen kunt omdat deze zo zwaar is aangebracht in de roman.
Ik vind dat de algemene thematiek (hoe lang verzwijg je de waarheid) daardoor overschaduwd wordt. Die ellenlange scène waarin de vader sterft lijkt me toch behoorlijk katholiek.
Er komt vergeving en hop daar gaat vader. Dan wordt de thematiek niet uitgespeeld, maar dan volg je een religieuze richtlijn. Ik had het idee dat mij een lesje geleerd werd.
@Coen: Het is opvallend dat jou de lengte van de passage opvalt. Dit stoorde mij niet. En ik lees nergens dat er vergeving komt, wel dat de gebeurtenis Robert terugbrengt bij God. In dat opzicht vind ik de passage (behalve dan de riten) niet direct katholiek qua boodschap en leert het ook geen lesje. Dat er een ommekeer van kwaad naar goed plaatsvindt, is duidelijk: let ook op de namen van het café in het begin en aan het einde van het boek: resp. Lucifer en Gottslieb. De vraag blijft of Robert zijn geheim had moeten delen.
Volgens mij gaat het er in deze roman voornamelijk over hoe kwetsbaar de mens is in het bewaren van geheimen. En de vraag waar de grens ligt tussen geheim en verraad en wat de waarheid voor gevolgen heeft. Dankbaarheid of rancune?
Tenslotte, jij schrijft dat het boek over geheimen gaat. Ik dacht juist aan nog iets meer dan geheimen, namelijk verraad. En volgens mij valt Robert niet dood neer tijdens het bezoek van Mila, maar raakt in coma. Niet zijn geest zwerft rond, zoals jij schrijft. In comateuze toestand maak je immers dingen min of meer bewust mee.
Gr., W.
@ Wouter: die passage is ongeveer 8% van het boek, dus het kan moeilijk niet opvallen. Die namen Lucifer en Gottslieb onderschrijven juist mijn punt.
Ik denk niet dat er een ommekeer plaatsviondt van kwaad naar goed. De vader heeft zich van het begin af aan al schuldig gevoeld, daarom takelt hij zichzelf ook toe. Het gaat er volgens mij in dit boek juist om dat je dat opbiecht.
Verraad lijkt me een te groot woord in dit boek. Over dat dood neervallen heb je gelijk. Hij raakt in coma.
en dat pas ik aan in de recensie.
Misschien moest hij het opbiechten, aangezien niet alleen zijn verleden maar ook dat van Freeke en Mila te verhelderen. Misschien ook niet, want door dit gegeven sluiten de levens van beide vrouwen elkaar uit (bij zijn 'verraad' op het station koos Robert immers voor zijn eigen dochter).
Inderdaad, de namen van de cafés onderschrijven je punt. Die katholieke boodschap zit ook wel in het boek: er is volgens mij sprake van een loutering. Maar ik vind nog steeds dat deze boodschap niet overwegend is. Het hoofdstuk waarin het sacrament wordt bediend, is van grote waarde voor 'de verloren zoon' Robert, die zijn geloof in het midden van zijn leven kwijtraakt. Dit hoort meer bij de hoofdpersonage dan bij de schrijfster, vind ik. Vandaar geen les en vandaar niet te veel.
Achteraf bekeken gaat deze roman misschien nog wel het meest over 'redden en gered worden', zoals 'Take 7' over geloven en geloofd worden en 'Ik verbind u door' over leven en geleefd worden.
Gr., Wouter
Een reactie posten