‘Ik volg de cadans van mijn handschrift en zoek naar de in letters gestolde, kwezelachtige wellust van het meisje dat ik ooit geweest moet zijn, het wicht dat op de drempel van haar adolescentie haar schriftuur even strak aantrok als de dunne lederen veters waarmee ze haar laarsjes dichtreeg – hoe ze het vlees van het woord in de baleinen van de zinsbouw dwong, tot haar eigen lijf vol striemen stond en ze naar uitbraak verlangde.’wint Erwin Mortier de Tzum-prijs 2009, de kleinste literaire prijs van Nederland. De zin komt uit het boek Godenslaap, dat vorig jaar verscheen bij uitgeverij de Bezige Bij.
In 2002 won Paul Mennes, in 2003 Doeschka Meijsing, in 2004 Stijn Aerden, in 2005 Ilja Leonard Pfeijffer, in 2006 Tommy Wieringa, in 2007 Jeroen Brouwers en vorig jaar A.F.Th. van der Heijden. De winnaar krijgt naast een fraaie beker ook een bedrag aan euro's dat gelijk is aan het aantal woorden in de zin. Dit jaar is dat dus 75 euro.
De jury (de redactie van het literaire blad Tzum: Roos Custers, Coen Peppelenbos en Nick ter Wal) was unaniem in haar keuze voor de zin. Dat Erwin Mortier een keer de Tzum-prijs zou winnen lag in de lijn der verwachting omdat de auteur bekend staat als een liefhebber van goed geformuleerde zinnen. Mortier is een schrijver die je alleen al vanwege zijn stijl zou kunnen bewonderen. Godenslaap staat vol bewonderenswaardige zinnen en de twee zinnen waaruit de jury uiteindelijk moest kiezen voor de prijs kwamen beide uit deze veelgeprezen roman.
De winnende zin is buitengewoon melodieus (lees maar eens hardop voor), maar het is vooral een zin die dwingt tot herlezing. De beeldspraak die Mortier gebruikt brengt een herinnering op gang. Maar het beeld wordt ook weer werkelijkheid (‘tot haar lijf vol striemen stond’) en de zin eindigt weer in een nieuw beeld dat op het benauwende leven van de hoofdpersoon slaat. Wie de zin aandachtig beschouwt zal diverse metaforen tegenkomen. Kortom: met deze rijke zin is Erwin Mortier de terechte winnaar van de Tzum-prijs 2009.
Kijk voor alle nominaties van publiek en jury hier.
13 opmerkingen:
In letters gestolde wellust? Een schriftuur strak aantrekken? Het vlees van het woord in baleinen dwingen? Op de keper beschouwd is dit toch nonsens en het tegenovergestelde van een goed geformuleerde (lees: leesbare) zin?
Maar goed, dat is mijn mening. Ik hou nu eenmaal niet van krampachtig geconstrueerde beeldspraak, dus eigenlijk heb ik geen recht van spreken. De Tzumprijs vind ik een geweldig initiatief, dus ga daar vooral mee door.
@ Marjan: of misschien een cursus metaforiek gaan volgen. Dit is een zeer goed geformuleerde zin.
Ik vind deze zin een schoolvoorbeeld van de gevaren die met een sterk op de voorgrond tredende neiging tot metaforiek gepaard gaan, namelijk die van overladenheid, van ongebreidelde opeenstapeling van beelden. En meer beelden. Ik vind dat deze zin geforceerd en gekunsteld is en daarmee valt in de categorie gemanieerde beeldspraak. Een stijl waar ik niet van houd. Ik vind dat een beeldend dichter zichzelf beperken moet. Ik vind dat. Ik sta niet alleen in deze opvatting, getuige mijn citaat. Maar het "is" niet zo. Geen enkele mening is.
@ Marjan: een stijl waar je niet van houdt, is iets anders de opvatting dat een zin niet goed geformuleerd is. Het staat iedereen vrij om er een mening op na te houden.
Dit is en blijft een goed geformuleerde (bovendien gelaagde) zin. Dat jij de zin niet mooi vindt, is iets anders.
Waar dat 'Ik sta niet alleen in deze opvatting, getuige mijn citaat.' op slaat weet ik niet. Is dat niet een drogreden van de categorie: Ik en het hele bejaardenhuis met mij vindt etc.
O sorry, ik dacht dat iemand die metamorfiek heeft gestudeerd les 1 wel zou herkennen. Het is Vestdijk.
Dus... het regende weer niet in de mooiste zin.
Giny
@ Marjan: Misschien is het haandig om in het vervolg aanhalingstekens te gebruiken. De drogreden wordt dan anders, namelijk die van de autoriteit. Als Vestdijk het zegt, dan moet wel zo zijn.
En je blijft halsstarrig in je weigering om toe te geven dat de zin goed geformuleerd is.
@ Giny: Volgend jaar zijn er nieuwe ronden en nieuwe kansen.
Hahaha! Hier, nou maak je me aan het lachen. Wat is dat nou voor ernstige en serieuze letterkundige discussie?
Zie je morgen!
Ik woon al 26 jaar in Engeland dus toen ik de zin voor het eerst zag wist ik niet zeker of de prijs serieus bedoeld was. In Engeland is er een tijdschrift, 'Private Eye', dat iedere uitgave een categorie 'Pseuds Corner' publiceert. Daarin staan voorbeelden van hoogdravend, pretentieus taalgebruik. Ik ga proberen de beroemde zin te vertalen en in te sturen want voor mij is dit het beste voorbeeld dat ik ooit heb gezien.
@ Petra: godzijdank zijn er nog een paar auteurs met pretentie. Ik snap niet dat een zin die langer is dan tien woorden, die doorgaans het gemiddelde intellect van tv-kijker representeert, meteen hoogdravend genoemd moet worden.
Dan wil ik nu toch enige nuance proberen aan te brengen, want dit dreigt uit de hand te lopen. Hoewel ik niet iedere zin van meer dan tien woorden pretentieus vind - zo heb ik bijvoorbeeld de Gangreen-cyclus van Jef Geeraerts nooit gezien als pretentieus, ondanks dat één van de boeken uit die reeks bestaat uit slechts één zin van enkele honderden pagina's - ben ik wel de mening toegedaan dat de bekroonde zin pretentieuze nonsens is, kitsch zelfs. Van mij mag iedereen daarover denken wat hij of zij wil, maar mensen die anders over literatuur denken wegzetten als dom is geen sterk argument.
Verder ben ik van mening dat de Tzum-prijs een geweldige prijs is en hoop ik dat hij nog vele malen zal worden uitgereikt en tot veel discussie zal blijven leiden.
@ Karel: ik heb het woord dom niet gebruikt Karel. Ik vind echter hier en op Facebook mensen die het meteen hebben over 'hoogdravend' en 'pretentieus' en daarmee volgens mij hun onkunde demonstreren. Overigens mag iedereen zijn mening uiten. Maar ik snak naar een simpele reactie ven een schrijvende collega die gewoon zegt: 'Gefeliciteerd. Erwin Mortier.'
Gefeliciteerd, Erwin Mortier.
Een reactie posten