Top 10 - 2009 (4) Meneer en mevrouw Maggi

Deze keer een duo-top 10 van meneer en mevrouw Maggi. Niet helemaal een unaniem gekozen lijst, aldus meneer Maggi: 'We waren het niet overal over eens. Ik zou Boelgakova er niet in hebben gezet. Mevrouw Maggi kon niet veel met Fruitman. Maar goed. Dit zijn ze.'

Eliza Loody - Simple Stories
IJzersterk verhalendebuut van de Ierse voormalige operazangeres Eliza Loody. Muziek speelt in al deze ‘simpele verhalen’ een rol, al is die vaak minder groot dan je zou verwachten. De titel is maar een heel klein beetje misleidend: de tien korte verhalen in deze bundel zijn inderdaad simpel van opzet, met steeds maar twee of drie personages en weinig grote gebeurtenissen, maar de complicaties die zelfs de kleinste verwikkelingen met zich mee kunnen brengen, zijn soms groter dan ze lijken – en zeker groter dan de personages kunnen overzien. De lezer krijgt wat dat betreft maar een heel kleine voorsprong, zodat elk verhaal nog heel lang stof tot nadenken en namijmeren biedt. Slimme verhalen, prachtig uitgewerkt: simpelweg perfect.

Wallace P. Fruitman - Wild Wishes
Prachtig proza van de van oorsprong Nigeriaanse auteur die we al kenden als dichter (van het sublieme Watershapes verschenen bij dezelfde uitgever). Wild Wishes geeft een ontluisterende en bij vlagen ontroerende inkijk in het leven van de 17-jarige Urdusai die in een winterachtig Brussel op zoek gaat naar zijn vooruit gereisde ouders. Stijl en setting doen hier en daar denken aan JD Salinger, maar Fruitman vervalt niet in herhaling. Het (duidelijk aanwezige) engagement pakt nergens belerend uit. De ingenieuze, ongeconstrueerde plot valt niet na te vertellen. Eenmaal binnengetreden in de veelkleurige realiteit van Fruitman lijkt niks te gek. Des te knapper dat hij de regie tot het eind strak in handen weet te houden, ook al ben je als lezer het spoor wel eens een hoofdstuk of twee kwijt. En het goede nieuws: in januari leest Fruitman voor op het Haagse Winternachten-festival.

Heidi Kaufman - Kinder wie die Zeit vergeht (verhalen)
Wie Kaufmans eerste boek Karavan daadwerkelijk tot het eind heeft uitgelezen, zal niet snel de aanvechting voelen haar tweede boek te bestellen. Ro-Verlag heeft het opnieuw aangedurfd Kaufmans harde portretten van de onderkant van de Duitse samenleving uit te geven. Dat leidt net als in Karavan weer tot het nodige gespetter met taal. Maar waar haar eersteling nogal eens irriteerde door het gewilde geëxperimenteer toont Kaufman zich op de korte baan een choreografe die iedere beweging tot in het kleinste detail heeft gewogen. Een buitenbeentje (en wat mij betreft het mooiste verhaal in de bundel) is 'Sauerbraten', waarin Kaufman de romance van een vrouw en haar paardenslager in het laatste oorlogsjaar tot in de weerzinwekkendste details beschrijft. Knap is vooral hoe ze grote thema’s (schuld, wraak en schaamte) in luchtig hedendaags Duits neerzet. Verplichte kost voor wie Die Entdeckung der Currywurst tot zijn favorieten rekent.

Hein-Jan Robeling - Zeven knopen
In de geijkte eindejaarslijstjes kom je maar weinig boeken van onafhankelijke auteurs tegen. Logisch: wie in eigen beheer publiceert, mist de publiciteitsbudgetten van de grote (grachtengordel)uitgevers en loopt het risico het literaire podium via de achterdeur van de Slegte te verlaten. Een enkele keer heb je echt het gevoel dat dat jammer is. Dat geldt in elk geval voor Zeven knopen, van HJ Robeling. Robeling (volgens de achterflap in het dagelijks leven ambtenaar bij het loodswezen) kent zijn klassieken. Van Willem IJsbrandszn Bontekoe van Hoorn tot en met de scheepvaartverhalen van Slauerhoff en Biesheuvel. Binnen de kaders van de gekende verhalen (het is eenzaam op zee, het wil er nog wel eens stevig waaien, het volk is ruw) zet hij in een prachtige, afgekrabde stijl een eigen wereld neer. Soms irriteert het nadrukkelijke verlangen naar de ‘VOC-mentaliteit’ maar meestal overheerst de weemoed. Zeven knopen is een boek over Grote Verlangens, Robeling een man met visie en een pen om die te beschrijven. Een ideaal boek voor de lange winteravonden, als de lezer tenminste bereid is om de soms onbedoeld komische taal- en spelfouten heen te lezen.

Jeanette Blok - Dure Bloemen
Misschien wel de mooiste en meest realistische roman over de liefde die ooit in Nederland verschenen is. Jeanette Blok gooit alle registers open met een ik-persoon die blijft zoeken naar de mooie dingen in het leven, in de mensen en natuurlijk in de liefde. Dat de werkelijkheid weerbarstiger is dan het internet valt natuurlijk te raden, maar Blok trapt nergens in de valkuil van de goedkope grap, al valt er genoeg te lachen voordat het doek na 350 bladzijden valt.

Cormac O’Dolmen - Wednesday mourning
O’Dolmen is een schoolvriend van Patrick McCabe en dat zie je terug in de wrange onderwerpskeuze die hoort bij een katholieke jeugd in de Ierse Republiek. Spijtig genoeg heeft McCabe het niveau van zijn magistrale The Butcher boy nooit meer gehaald. O’Dolmen daarentegen lijkt door zijn latere debuut een stuk steviger in zijn literaire schoenen te staan en levert de laatste jaren de een na de andere hilarische plattelandsnovelle af. Zo sterk als Feeding the dogs is Wednesday mourning bij lange na niet. Maar er valt weer genoeg te lachen om de stoet van raak geportretteerde dorpsgekken die de revue passeren. Murray, de negenjarige hoofdpersoon komt door omstandigheden onder de hoede van de schuldbewuste pedoseksueel O’Brien, tevens koster en eigenaar van een sigarenwinkel. Op geraffineerde wijze weet de negenjarige de omstandigheden zo naar zijn hand te zetten, dat niet alleen O´Brien, maar weldra heel het dorp naar zijn pijpen danst. Het is de verdienste van O´Dolmen dat hij je weet mee te slepen tot de laatste bladzijde, ook al komt er - om Reve nog maar eens van stal te halen – geen normaal mens in voor. Niet voor gevoelige mensen en vegetariërs.

Nadjezjda Boelgakova - Kind van de Revolutie
De mooiste non-fictie is toch altijd non-fictie die vertelt, die verder gaat dan een opsomming van feiten en ontwikkelingen – denk aan het schitterende Midnight in Sicily over de maffia, maar ook onze eigen Graanrepubliek. Nadjezjda Boelgakova volgt ongeveer hetzelfde procédé. Haar boek over het Sovjettijdperk is deels memoire, deels geschiedenisboek en deels ook een Russisch sprookje. Boelgakova (geen familie van) pikt precies die kleine anekdotes uit haar leven die de recente geschiedenis van Moedertje Rusland kleur geven en veel, zo niet alles, zeggen over het ongrijpbare fenomeen van de Russische Ziel. Een must voor iedereen die Russen of slavisten in zijn kennissenkring heeft.

Mathilde Witsteen - Debuut
Een gewaagde titel voor een zesde bundel. Een ontregelend staaltje taalvuurwerk van de inmiddels 72-jarige Witsteen. In alle eerlijkheid: ik had nooit van haar gehoord. Maar door de aparte vormgeving (ruw geschept papier, gezet in de heldere Van Dijk) trok mijn oog ernaar. En eenmaal begonnen met lezen, kon ik het niet meer wegleggen. In bedrieglijk eenvoudige taal evoceert Witsteen een voorbije wereld waarin kastanjebomen eindeloos bloeien, apen door dakgoten razen, lammeren bokspringen in de wei en moeders angstig waken over hun grieperige kinderen. Aap, noot mies, voor de sadder en wiser geworden poëzieliefhebber. Een intertekstuele snoepwinkel vol ulevellen die even makkelijk verwijzen naar de nagelaten gedichten van Van Ostaijen als naar Rimbauds dérèglement de tous les sens. Voer voor poetrybuffs, die er ongetwijfeld meer uithalen dan ik. Maar een dichteres die het aandurft om op haar 72ste te schrijven 'het droeve hart steeds gewender, wil naakt zijn en beminnen / eenvouds verlicht haal ik wijdbeens de zomer binnen / waarom moeder weende' kan bij mij wel een paar potjes breken. Die verdient een bredere lezerskring dan de 100 idioten die met mij 60 euro neertelden voor een (genummerd en door de dichteres gesigneerd) exemplaar.

Duco Bommeljé - Schertskoper
Sommige poëzie is ondoorgrondelijker dan andere poëzie. Meestal brengt herlezen uitkomst – wie een gedicht vijf keer leest, haalt er meer uit dan in één lezing doenlijk is. Bij de gedichten van Duco Bommeljé is dat ook zeker het geval, al moet je na tien keer lezen soms nog concluderen dat de bedoeling van de dichter duister blijft. De grootste verdienste van Bommeljé is dan ook dat zijn gedichten – óók de gedichten die je nooit helemaal zult doorgronden – blijven boeien en telkens weer nieuwe uitzichten en inzichten bieden. Een heel bijzondere bundel.

John Gand - Swan Dive
Swan Dive is alweer Gands vijfde (korte) roman en wederom stelt hij niet teleur. Gand wordt wel de Amerikaanse Magnus Mills genoemd – een vergelijking die op bepaalde punten mank gaat, maar waarvoor vanuit stilistisch oogpunt zeker veel te zeggen is. Kleine personages in kleine situaties die altijd op één punt afwijken van de realiteit zoals wij hem kennen, een werkwijze die in het geval van Swan Dive – een klassieke coming of age-roman met een twist – zelfs bijna de grens met de sciencefiction overschrijdt. Een kleine, fijne roman die nu al nieuwsgierig maakt naar Gands volgende.

Eerder verscheen de top 10 van Anton Brand, Wouter de Vries en Derwent Christmas.