Kompas
De Tweede Wereldoorlog was op de voor- of achtergrond altijd aanwezig in het werk van Günter Grass. Hij was één van de Duitse auteurs die het oorlogsverleden van Duitsland nadrukkelijk aan de orde stelde. We hoeven alleen maar aan Die Blechtrommel te denken, het boek of de verfilming, en de scène waarin de kleine Oskar op zijn blikken trommel een toespraak van een nazi-leider verstoort staat ons weer voor ogen. Grass werd door zijn boeken, maar ook door zijn tv-optredens een moreel kompas, vooral voor de progressieven in Duitsland.
Dat hij zich als 17-jarige opgeroepen werd voor de Waffen-SS paste wat minder in het profiel van de progressieve Duitser. Na de oorlog zat hij samen met de latere paus Ratzinger gevangen. Het is jammer dat hij pas tot 2006 wachtte om die feiten openbaar te maken. Dat Grass later ook nog het gedicht 'Was gesagt werden muss' schreef waarin hij de politiek van Israël fel bekritiseerde voelde ook wat onbehaaglijk. Der Tagesspiegel citeert deze week Herzl Chakak die zei dat we nooit moeten vergeten dat Grass 'het enige land aangevallen had dat werd gesticht als thuisland voor de Joden.' Anderen noemden Grass antisemiet. Het is makkelijker discussiëren als je een tegenstander met één woord zwart kunt maken. In een interview door Grunberg uit 2013 laat de Nobelprijswinnaar zich heel wat genuanceerder uit: 'De belangrijkste reden waarom een staat als Israël in zijn huidige vorm bestaat, zijn de misdaden van de Duitsers. En daarom hebben wij een verantwoordelijkheid tegenover Israël. Maar ik denk dat dat een kritische verantwoordelijkheid is.'
Morele oordelen gedijen het best als iemand van onbesproken gedrag is. Maar dat betekent niet dat iemand met een vlekje op zijn blazoen nooit meer iets goeds kan zeggen. Vorig jaar was ik met vriendin C. in het Günter Grass-Haus in Lübeck. Het kleine museum ter ere van de schrijver laat kunst, boeken en films zien van Grass. Maar beter: er wordt niets verdoezeld of goedgepraat in de informatie voor de bezoekers. Er is zelfs een speciaal hoekje 'Skandale'. Bij de kassa van het museum staan tientallen trommeltjes klaar voor nieuwe Oskars.
Deze kroniek verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 18 april 2015.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten