Kroniek Leeuwarder Courant: Foutje

Foutje

Als recensent maak je wel eens een foutje. Ooit heb ik consequent de naam van een schrijver verkeerd getikt en ook de eindredacteur heeft het niet opgemerkt zodat die recensie voor eeuwig onder een verkeerde naam in het archief staat. Daarnaast heb ik het debuut van Tommy Wieringa zo afgekraakt dat elke keer als ik de recensie weer onder mijn neus gewreven krijg het schaamrood me naar de wangen schiet. Je ziet meer het ego van de recensent dan een faire bespreking van het boek.

Dat Frans Kellendonk beschuldigd werd van antisemitisme in Mystiek lichaam, zoals Aad Nuis in 1986 in de Volkskrant schreef, kan nog steeds als een grote recensieblunder gezien worden. Ook deze krant kan niet vrijuit gaan, want Gerrit Jan Zwier schreef destijds: 'Zodra de verteller zich echter van dit antisemitisme bedient, ontspoort het verhaal op grove wijze.' Op een andere plek schrijft hij: 'Deze schrijver heeft er namelijk geen geheim van gemaakt dat hij zelf de herenliefde bedrijft!' Zwier, die bij mijn weten de vrouwenliefde bedrijft, is bij mijn weten nooit door Kellendonk ter verantwoording geroepen. Nuis wel, die kreeg meteen een beleefde, maar vileine brief na zijn recensie. 'Je hebt genoeg gelezen om te weten dat onderwerp en strekking van een boek niet altijd samenvallen - dat een boek over antisemitisme niet noodzakelijkerwijs antisemitisch is. Ondergang, bijvoorbeeld, is geen antisemitisch boek.'



Vorige week schreef Daniëlle Serdijn een recensie over de nieuwe roman van Jamal Ouariachi. Serdijn is wel vaker op een fout te betrappen. Zo liet zij bijvoorbeeld de prachtroman Juni van Gerbrand Bakker op Texel spelen. Ouariachi reageerde boos omdat de opvattingen van de hoofdpersoon in het inleidende stukje bij de recensie in de mond van Ouariachi lijken te worden gelegd. Aangezien het onderwerp pedofilie is, is dat nogal tricky. Een beleefde brief toen is nu een woedende tweet geworden: 'Oudste beroep ter wereld: hoer. Oudste leesfout ter wereld: ideeën van personages verwarren met die van hun auteur.' Toen ik er een stukje over schreef voor Tzum: 'Eigenlijk ben jij bij die flikker, Coen Peppelenbos, altijd nieuws.' Het werk van Kellendonk kan ik van harte aanbevelen.

Deze kroniek verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 23 mei 2015.

Herman heeft hem klemvast

Uit de serie onvergetelijke voetbalmomenten van de familie Peppelenbos. Mijn broer op doel. Dat is vreemd, want meestal stond ik op doel, omdat ik dan het minste kwaad kon. Herman is ook de enige die echt gevoetbald heeft. Bij SV Raalte, want die waren niet katholiek (dat soort voetbalde bij Rohda Raalte).



Nog een actiefoto. Wat me weer opvalt zijn de antennes op het dak, het tongetje uit de mond en die rode fiets die neergekwakt is bij het veld. Daar zullen we het op de verjaardagsvisite, mijn broer is jarig, wel over hebben, van wie die fiets is.



Je ziet nu een beeld waaruit blijkt dat ik beter de keeper kon zijn dan andersom.


Terwijl mijn broer op zoek is naar iemand die kan voetballen, loop ik zo te zien paaseieren te zoeken en mijn zusje doet iets onduidelijks met een kleinemeisjesbal. Echt een hecht team. 'Het veldje' zoals wij dit veldje toepasselijk noemden, is onherkenbaar veranderd. Naast de komst van het circus , was het maaien van het gras een terugkerend hoogtepunt. Met ongelooflijke inventiviteit maakten we dan grote bulten gras waar je vervolgens indook. Dat was het zo'n beetje: je maakte een bult en sprong erin. We deden nog niet aan hooikoorts in die dagen.

Kroniek Leeuwarder Courant: Lefste

Lefste

Welk boek wordt opgepakt door een criticus en welk boek niet? Daar bestaan vast wetenschappelijk onderbouwde antwoorden op, maar waarschijnlijk is de waarheid wat rommeliger. Ik word geleid door nieuwsgierigheid en door wat zich aandient. Een vast patroon zit er niet echt in. Toen mijn eerste roman uitkwam, Victorie - een titel die ik alvast had uitgekozen met het oog op een enorm verkoopsucces, was ik verbaasd over het uitblijven van respons in de landelijke kranten. Het boek werd wel genoemd in korte stukjes van ongeveer vijftig woorden, maar ik bleef hopen op een echte bespreking. 'Als je roman in een aankondiging staat, dan is je boek voor de rest dood,' zei men bij De Arbeiderspers en ik zag een bestseller aan de horizon verdwijnen. Een aankondiging betekent: geen bespreking.

Grote auteurs, van echte bestsellers, worden natuurlijk wel besproken. In de Volkskrant las ik vorige week een recensie van Arjan Peters over Geronimo van Leon de Winter. Het was een curieuze recensie, al was ik het met de argumenten die Peters gebruikte volledig eens: ‘Het is allemaal overtrokken en opgeschroefd. Te veel, te erg, te sentimenteel, het is te gek voor woorden.’ ‘Op andere momenten is De Winters verhaal dermate tranentrekkend mierzoet dat het moeite kost hierdoor ontroerd te raken (…)’ Zo gaat het nog een tijdje verder tot in de conclusie alle negatieve argumenten leiden tot iets positiefs: 'Geen fantasie kan de krankzinnigheid van de werkelijkheid benaderen, maar met dit universum van onwaarachtige complotten, ongehoorde acties en ontelbare schokeffecten komt hij een heel eind.' En De Winter krijgt vier sterren mee en een veer in zijn reet omdat hij 'de lefste schrijver van Nederland' is.


Ik herlas de recensie een paar keer, maar snapte de redenering nog steeds niet. En toen dacht ik ook aan al die schrijvers die dit voorjaar een roman hadden uitgebracht en elk weekend tevergeefs de boekenbijlagen opensloegen om mismoedig te constateren dat die weer niet besproken werd. Zelfs niet in een aankondiging. De auteurs die dan doorgaan, zijn de lefste schrijvers van Nederland.

Deze kroniek verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 16 mei 2015.

Een volstrekt noodzakelijk wandelpad in de Rembrandt van Rijnstraat

Zo ziet de Rembrandt van Rijnstraat er nog uit op Google Streetview. In het midden van de straat loopt een brede groene strook. Wat zou er mis zijn met zo'n strook? Je weet het pas als je het ziet. Een kronkelend wandelpad.

Kroniek Leeuwarder Courant: Mediatraining

Mediatraining

Regelmatig interview ik een schrijver in het openbaar. Het compliment dat ik van auteurs na afloop het vaakst hoor, is enigszins dubieus: 'Wat fijn dat het gesprek over het boek ging.' Daarmee val ik meteen in de categorie stoffige, bejaarde interviewer. Een modern interview gaat vooral over het persoonlijke leven van de schrijver: zijn leed en zijn passies. Ik herinner me nog goed het van afschuw vertrokken gezicht van Matthijs van Nieuwkerk toen een tafelheer een inhoudelijke vraag stelde: 'Ga je het nou over het boek hebben?!' Zolang minimaal vijftig bezoekers geïnteresseerd blijven in de inhoud van een boek mag ik mijn stoffige gang gaan.

Op 4 mei schreef schrijfster Hanna Bervoets in de Volkskrant over de mediatraining die ze had gevolgd om haar boek te promoten. Voor de trainer, een oud-redacteur van Pauw & Witteman, moest ze haar boek 'pitchen'. Hij raadde haar aan in het vervolg niet meer over het plot te praten want 'dat boeit niemand. Vertel me nu eens hoe je op het idee kwam.' Ik zit ook als publiek vaak bij interviewers met schrijvers en ik erger me altijd aan dat geneuzel over het eigen leven. Wanneer beginnen ze nu echt te praten? Uit meer dan de helft van de gesprekken die ik zie, blijkt dat de interviewer het boek niet eens gelezen heeft.



Op 4 mei las ik het boek Goethe in Dachau van Nico Rost. Hij houdt zich in leven door alles te lezen wat er in het concentratiekamp voorradig is: boeken uit de kampbibliotheek, boeken die onder het matras van een dode tevoorschijn komen. 'Vitamine L (literatuur) en T (toekomst) lijken me de beste bijvoeding...' Terwijl er meer dan honderd doden per dag vallen door ziekte en uitputting blijft hij met mensen in het kamp praten over de ideeën die hij vond in boeken en of die van enig nut zijn voor de maatschappij die ze moeten opbouwen na de oorlog. Hier was een man aan het woord die echt wat meemaakte in zijn leven en het toch alleen maar over de inhoud wilde hebben. Het contrast tussen Bervoets en Rost was mij te groot die dag.

Foto: Roos Custers

Deze kroniek verscheen eerder in de Leeuwarder Courant op 10 mei 2015.

Kroniek Leeuwarder Courant: Bildung

Bildung

Vroeger, toen de nectarine nog niet bestond, was alles beter. Woensdag gaf ik les aan toekomstige leraren in het eerstegraads gebied (de bovenbouw in het voortgezet onderwijs) en ik had van tevoren gevraagd hoeveel aandacht er nog besteed werd aan Vondel (u weet wel, van dat park) in de methodes die er op school gebruikt werden. Dat varieerde nogal: in de ene literatuurmethode waren vier pagina's gereserveerd voor leven en werken van de maker van Gysbreght van Aemstel. 'Het hemelsche gerecht heeft zich ten lange lesten / Erbarremt over my, en mijn benaeuwde vesten.' In de andere methode kon er slechts een alinea van af en in de derde kwam Vondel helemaal niet voor. Ik keek ter vergelijking ook nog in de methode Het spel en de knikkers waaruit ik begin jaren tachtig les kreeg: twaalf bladzijden werden besteed aan Vondel. Per decennium verdwijnen er dus drie pagina's Vondelkennis.

Ik geloof niet dat het literatuuronderwijs beter wordt wanneer er meer aandacht uitgaat naar oude knakkers uit de Gouden Eeuw, maar ik vind wel dat er een zekere kennis van onze geschiedenis moet zijn. Probeer echter maar die hoeveelheid kennis te definiëren. Donderdag ging ik naar een vergadering in Utrecht voor opleiders van docenten Nederlands in de tweedegraad (die geven les in de onderbouw). Ik was een beetje bang dat het besluit zou vallen dat de historische letterkunde afgeschaft moest worden omdat docenten in de eerste klassen daar niets mee doen. Dat zou betekenen dat een tweedegraads docent minder van de literatuurgeschiedenis af zou weten dan een leerling in 5 en 6 VWO.



Manon Uphoff reageerde (naast vele anderen) op Facebook op de zorg die ik had: 'Die hele gedachte dat literatuur en kunst vooral entertainment en herkenbaar en onmiddelijk moeten zijn vind ik zo vreemd. Trek het eens door naar beeldende kunst en dan wordt helemaal zichtbaar hoe belachelijk. Geen Rembrandt of Goya meer. Historie. Stoffig. Oud. Dood.' Een paar uur later treinde ik opgelucht terug: de historische letterkunde vanaf de middeleeuwen blijft op het programma staan. Hogescholen die het vak hadden afgeschaft moeten het weer invoeren. Vondel is voorlopig gered.

Deze kroniek verscheen eerder in de Leeuwarder Courant, op 2 mei 2015.

Lezing Doeke Sijens: Voetsporen - Fie Werkman en haar vader H.N. Werkman

Zie ook dit Facebook-event.